Kαλό ταξίδι Šaban Bajramovic

Σαν ένα μικρό αποχαιρετιστήριο στον μεγάλο Saban αναδημοσιεύουμε το κείμενο της Νάταλι Χατζηαντωνίου από την Ελευθεροτυπία (12.6.2008)

Το τελευταίο κεφάλαιο της μυθιστορηματικής ζωής ενός θρύλου των Βαλκανίων, του μεγαλύτερου ερμηνευτή και δημιουργού της μουσικής των Ρομά, Σαμπάν Μπαϊράμοβιτς έκλεισε το βράδυ της Κυριακής. Ο 72χρονος «Βασιλιάς των Τσιγγάνων» πέθανε (από έμφραγμα) εκεί όπου είχε γεννηθεί: στην πόλη Νις της νότιας Σερβίας. Ηταν γνωστό ότι έπασχε από σοβαρά προβλήματα υγείας.

Ο διασημότερος εκπρόσωπος μιας βαλκανικής εκδοχής τού Buena Vista, ένας από τους βαλκανικούς ακρογωνιαίους λίθους τής world music, ο Μπαϊράμοβιτς είχε συνεργαστεί με τον Κουστουρίτσα (είχε εμφανιστεί στην ταινία «Μαύρος Γάτος, Ασπρος Γάτος») και με τον Μπρέγκοβιτς: διασκευή του δικού του τραγουδιού «Djeli Maraj» ήταν το «Mesecina» που ακουγόταν στο «Underground», ενώ συμμετείχε και στο επιτυχημένο άλμπουμ «Tales and Songs from Weddings» που κυκλοφόρησε ο Μπρέγκοβιτς το 2002. Είναι ένα ελάχιστο δείγμα της τεράστιας προσωπικής εργογραφίας του, η οποία καταμετράται σε 600 τραγούδια, 50 singles και 20 δίσκους. Ενας από αυτούς ηχογραφήθηκε με τους Mostar Sebdah Reunion, σε παραγωγή τού Dragi Sestic, για την εταιρεία World Connection.

Ο Σέστιτς τον ανακάλυψε ακολουθώντας τα ίχνη της περιπετειώδους ζωής του, όταν ο Μπαϊράμοβιτς είχε αποτραβηχτεί στη γενέτειρά του έχοντας χάσει μια περιουσία στα ζάρια.
Ο Σαμπάν Μπαϊράμοβιτς γεννήθηκε στις 16 Απριλίου του 1936 στη Νις. Πήγε στο σχολείο μόνο 4 χρόνια και ύστερα το εγκατέλειψε ακολουθώντας το ένστικτό του: «διδάχτηκε» μουσική στους δρόμους της Σερβίας από σπουδαίους Τσιγγάνους μουσικούς. Στα 18 του κλήθηκε να υπηρετήσει τη στρατιωτική θητεία του, αλλά λιποτάκτησε σχεδόν αμέσως από έρωτα για ένα κορίτσι.

Συνελήφθη, πέρασε από στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε τρία χρόνια φυλάκιση. «Οσο ζω δεν μπορείτε να μου στερήσετε την ελευθερία μου» απάντησε στο δικαστήριο, που αύξησε άμεσα την ποινή του κατά 2,5 χρόνια. Οδηγήθηκε στο κολαστήριο της νήσου Γκόλι Οτόκ (σημαίνει και είναι «Γυμνό νησί»), στο οποίο λίγοι μπορούσαν να επιβιώσουν. Εκείνος επιβίωσε, εξέτισε πλήρως την ποινή του και αναδείχτηκε ο καλύτερος ποδοσφαιριστής της ομάδας της φυλακής (τον είπαν γι' αυτό «Μαύρο Πάνθηρα») αλλά και ο κορυφαίος σολίστ της ορχήστρας της. Εκεί πρωτάκουσε και έπαιξε τζαζ (από Κολτρέιν μέχρι Αρμστρονγκ) και Ισπανούς και Μεξικανούς συνθέτες. Και όχι μόνο αυτό: διαβεβαίωνε ότι στα 5,5 χρόνια που ήταν έγκλειστος διάβασε 20.000 (!) βιβλία. «Το δικό μου Πανεπιστήμιο ήταν το Γκόλι Οτόκ» έλεγε.

Η αποφυλάκισή του τον βρήκε πανέτοιμο, σπουδαίο μουσικό. Το 1964 έβγαλε τον πρώτο δίσκο του κι έκτοτε δεν σταμάτησε να γράφει τραγούδια. Με τα πρώτα του κέρδη αγόρασε μια λευκή Μερσέντες και προσέλαβε δύο φρουρούς, αλλά δεν άργησε να τα χάσει όλα στον τζόγο. Η τεράστια επιτυχία του ξεπέρασε τα σύνορα, αλλά εκείνος συνέχισε να ζει την μποέμικη -και συχνά επικίνδυνη- ζωή ενός Ρομά και να «διηγείται» τα πάθη του στο τραγούδι, τη μουσική του και στα ηχοχρώματα μιας μοναδικής φωνής.

Ακούμε την Maruska, από το άλμπουμ Dusa ciganska (2004) μια συνεργασία του με τον Boban Markovic.

Saban Bajramovic -...

Balkan Bus 2 «Η Λαϊκή Μουσική των Βαλκανίων»

Τελικά τα καταφέραμε, ανακαλύψαμε το πρόγραμμα του φετινού Balkan Bus 2 «Η Λαϊκή Μουσική των Βαλκανίων» (…δεν αστειευόμαστε, είναι κατόρθωμα να το ανακαλύψεις) που διοργανώνεται 5-8 Ιουνίου στην Κομοτηνή από τον Δήμο Κομοτηνής.

Tavaf Varbilau από τη Ρουμανία και Bujar Qamili από την Αλβανία, την Πέμπτη 5 Ιουνίου.

Merima Njegomir – Mijatovic Milos από τη Σερβία και Pepa Hristozova & Milko από τη Βουλγαρία, την Παρασκευή 6 Ιουνίου.

Selimova Zelcevski Kevser - Dordi Zelcevski από τη F.Y.R.O.M. και Bekir Unluataer – Dilek Turkan από τη Τουρκία, το Σάββατο 7 Ιουνίου και

Πόλυ Πάνου - Γιώργος Μαργαρίτης την Κυριακή 8 Ιουνίου

Στις 8.30 το βράδυ στην κεντρική πλατεία της Κομοτηνής.

Σχόλια δεν θέλουμε να κάνουμε, πήγαμε πέρσι και γράψαμε τις εντυπώσεις μας. Είχαμε πάντως την εντύπωση ότι ξέρουμε και πέντε πράγματα για τη μουσική των Βαλκανίων μέχρι που είδαμε το πρόγραμμα και ανακαλύψαμε πόσο άσχετοι είμαστε καθώς δεν ξέρουμε κανένα από τους βαλκάνιους μουσικούς που συμμετέχουν.